EVİMİZDEKİ DOĞAL RADYASYON ‘’RADON’’

Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulumuzda görev yapmakta olan Öğr. Gör. Türkan ALKAN ÖZBAY'ın basında çıkan yazısı aşağıda sunulmuştur.

Radon kokusuz, tatsız ve renksiz olan doğal bir radyoaktif gazdır. Toprak ve kayalarda bulunan uranyumun parçalanması ile oluşur. Doğal radyasyon kaynaklarından insanların aldıkları toplam radyasyon dozunun yaklaşık yarısını, radonun solunması oluşturmaktadır.

Solunum ile yutulan Radon, bronş ve akciğer yüzeyindeki hücresel yapılara geçerek hücrelerin hasar görmesine ve ölmesine neden olmaktadır. Bu hücresel hasarlar sonunda akciğer kanserine yol açabilmektedir. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda radonun yüksek konsantrasyonda solunmasına bağlı olarak akciğer kanseri riskinde önemli oranda artış olduğu ortaya çıkmıştır. Radon, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı tarafından bilinen insan kanserojeni olarak sınıflandırılmış ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) akciğer kanserinin sigaradan sonraki en önemli ikinci nedeninin radon olduğunu bildirmiştir.

Doğada sürekli bulunması nedeniyle, radon herkesin maruz kaldığı doğal bir gazdır. Dünya çapında, halkın ortalama radyasyona maruziyetinin en baskın kaynağıdır ve bazı toplumlarda toplam yıllık radyasyon dozunun % 90’ından fazlasını içermektedir. Radona maruziyetin birincil kaynağı evler olup, radon evlere ev temelinde yer alan kayalardan ve topraktan çıkarak zemin çatlakları, asma kat boşlukları, tesisat boşlukları ve duvar arası boşluklarından girer ve bina içindeki radon miktarını arttırır. Evler radon gazı girişini engelleyecek şekilde inşa edilmedikçe veya radon gazını ortadan kaldıracak önlemler alınmadığı müddetçe; radon evlerde birikecektir.

Radonun kaynağı uranyum içeren kayalar olduğu için radon konsantrasyonu yerkabuğu üzerinde bölgeden bölgeye değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle evler için izin verilen radon konsantrasyon değerleri ülkeler arasında değişiklikler göstermektedir. İngiltere’de bu değer metreküp de 200 Bq (Becquerel (Bq) saniyede yayınlanan radyoaktif parçacık sayısıdır.), Avrupa ülkelerinde 400 Bq olarak kabul edilmiştir. Uluslararası Atom Enerji Ajansı Temel Güvenlik Standartları (IAEA-BSS) çerçevesinde, evlerde radon için tavsiye edilen düzeyler ise metreküp başına 200 ile 600 Bq aralığında verilmiştir. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’nde Türkiye’de evler için radon konsantrasyonunun 400 Bq/m³’ü aşmaması tavsiye edilmektedir. İzmir ilinde gerçekleştirdiğimiz çalışmada, İzmir’de ortalama bina için radon konsantrasyonunun 210 Bq/m³ olduğu saptanmıştır.

Radonun sağlık etkileri nedeniyle, bina içi radon miktarının azaltılması için binaların toprak ile temas eden yüzeyleri ve birleşim yerleri sızıntı olmayacak şekilde izole edilmelidir. Evlerin duvarlarında, su ve kanalizasyon borularının geçtiği yerlerde bulunan çatlaklar, açıklıklar onarılmalı ve kapatılmalıdır. En önemlisi de bina içindeki konsantrasyonu azaltmak için evlerin havalandırılmasına özen gösterilmelidir. Evlerde, kapı ve pencerelerde izolasyon yapıldıysa havalandırma süresi daha da arttırılmalıdır.